Szanowni Państwo, Drodzy Mieszkańcy Ziemi Nowogardzkiej,

712. rocznica istnienia Nowogardu, która przypada na 30 kwietnia, to przede wszystkim Święto Wszystkich Mieszkańców. Bo to Państwo tworzycie historię Ziemi Nowogardzkiej podejmując swoje działania, to Wy – Drodzy Mieszkańcy sprawiacie, że miejsce w którym wspólnie żyjemy jest wyjątkowe. Z okazji urodzin naszego miasta, w imieniu samorządu jak i własnym, pragnę przekazać Państwu serdeczne życzenia. Życzę Wam kolejnych pomyślnych lat rozwoju. Życzę, aby każda podejmowana decyzja, jak najlepiej służyła miastu i gminie, aby Wasze działanie promowało w sposób pozytywny Nowogard w regionie, w kraju, w Europie i świecie. Życzę państwu wyjątkowych dni, a urodziny Naszego Miasta niech będą inspiracją do kolejnych, wyjątkowych wyzwań i planów, które zrealizujemy wspólnie na Ziemi Nowogardzkiej!

                                                                                                                                          Robert Czapla, Burmistrz Nowogardu

Choć nasze miasto jest starsze niż 712 lat, ale to właśnie w 1309 roku, w przeddzień Kalend Majowych (30 kwietnia), Otton, Herman i Albert, grafowie w Everstein, w trosce o to, aby nasze miasto nie było pozbawione żadnej korzyści, co więcej nawet, starając się o rozwój naszej krainy… z zastosowaniem tych samych przywilejów i prawa, w oparciu o które, jak wiadomo, miasto Kołobrzeg i inne miasta korzystające z prawodawstwa Lubeki (…). Akt lokalizacyjny, którego fragmenty powyżej są cytowane kończą się następująco: By zaś ta darowizna nasza, wynikająca z dobrej woli, nie mogła zostać przez jakichkolwiek naszych następców unieważniona, zgodnie przedkładamy wspomnianemu miastu to pism, potwierdzając je złożeniem naszych pieczęci. Świadkami tego są ksiądz Berhard de Trohen, nasz kapelan, starzec Jan de Daren i Jan Kregemest, jak też obecni mieszkańcy we wspomnianym mieście, a poza tym Gabelo, Henryk Cramelo i Mikołaj de Hubendorp, obywatele miasta, i wielu innych godnych wiary. Sporządzono na rynku miasta i dane tamże w roku od Wcielenia Pańskiego 1309, w przeddzień Kalend Majowych (30 kwietnia), za pośrednictwem Hermana, naszego obecnego notariusza i proboszcza w mieście.

Jednym słowem ówcześni właściciele Nowogardu (Naugard) przekazali miastu i jej mieszkańców część swoich dóbr, wprowadzając równocześnie niemieckie prawo lokalizacyjne, wzorowane na prawie Lubeki, nadanym miastu w 1226 r. przez cesarza Fryderyka II Hohenstaufa. Od XIII wieku stanowiło ono wzór prawno-organizacyjny dla ponad 140 miast, od Hamburga po Rygę, położonych wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku i na przyległych terenach. Wśród nich były: Szczecinie (formalna lokacja tego miasta miała miejsce w 1243 roku), Kołobrzeg (1255), Tczew (1258-60),Gdańsk (1261-1263) oraz Elbląg, Braniewo, Stargard i Frombork. Do tych miast dołączył więc i Nowogard 30 kwietnia 1309 roku. Dlatego dziś świętujemy urodziny miasta każdego roku 30 kwietnia.

Warto jednak wspomnieć, że Nowogard jest jednak starszy, niż by wskazywał na to Akt Lokalizacyjny Nowogardu. Bowiem w tym dokumencie braci Everstain wskazują oni, że wszystko to działo się za porozumieniem ówczesnych rajców (radnych). To potwierdza, że Nowogard był uważany już wcześniej za miasto. Wskazuje też na ten fakt pierwsza udokumentowana wzmianka z 1268 r., w którym dowiadujemy się o Nowogardzie jako zamku i miasteczku na bursztynowym szlaku („Nogart Castrum et villa sive oppidum episcopi Caminensis") jako własności biskupa kamieńskiego. W 1274 r. biskup Herman von Gleichen osadził w grodzie nowogardzkim swego krewnego, grafa Ottona von Everstein i przekazał we władanie zamek, miasto oraz wszystkie grunty. Warto tu wspomnieć, że w zachowanych dokumentach pojawia się również rok 1279, kiedy to Otton von Everstein próbuje nadać pierwsze prawa miejskie osadzie i jego mieszkańcom. Jednak dopiero nadanie miastu praw lubeckich, zapoczątkowało jego rozwój.

Prawa miejskie nadawane były przez władcę na wniosek pana i obejmowały między innymi prawo targowe (pozwolenie na urządzanie targów), pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła, prawo składu (zmuszające przejeżdżających kupców do wystawiania swoich towarów na sprzedaż) i prawo mili (ograniczające konkurencję w handlu i rzemiośle), prawo sądowe (spory rozstrzygał sąd) i związane z nim prawo miecza, czyli prawo do zasądzania wyroków śmierci i określające jakie rodzaje kar za jakie przestępstwa można wykonywać (wiązało się to między innymi z powołaniem instytucji kata), prawo do wznoszenia fortyfikacji (które władca przekazywał miastu).

Jedną z najważniejszych cech przywileju lokacyjnego miasta była zasada zbiorowego władania nadaną ziemią. Prowadziło to do ukształtowania specyficznego charakteru samorządu miejskiego.

Od XIII wieku głównym organem samorządu miejskiego w miastach niemieckich stała się rada miejska. Rada miejska składała się z rajców miejskich wybieranych przez pełnoprawnych obywateli miasta lub elity miejskie spośród najbogatszych rodów miejskich, głównie kupieckich. Rada wybierała burmistrza lub kilku burmistrzów.

Burmistrz był najwyższym samorządowym urzędnikiem miejskim, stał na czele rady miejskiej i pełnił funkcję rady głowy miasta przez oznaczony okres czasu.

Burmistrz lub burmistrzowie kierowali podporządkowanym im zespołom urzędników miejskich – magistratem. Do uprawnień rad miejskich należało ustawodawstwo miejskie, zarząd bieżącymi sprawami miasta, troska o ład i porządek w mieście, nadzór nad życiem gospodarczym miasta, w tym także nad cechami i gildiami . W miastach powstałych po XII wieku przywileje lokacyjne przewidywały istnienie rady miejskiej z jednoosobowym burmistrzem na czele jako najwyższej władzy ustawodawczej i administracyjno-policyjnej w mieście obok ławy sądowej. W Nowogardzie, jak wynika z zapisów historycznych, na czele władzy stał jeden burmistrz. A oto wszyscy znani z dokumentów burmistrzowie oraz zarządzający miastem Naugard/Nowogard:

Elardus Stanzt 1360, Marcin Kazike 1378, Kone (Love) Hungherstorp 1464, Hermann Wysse 1511, Jorgen Weise 1558, Valentin Wesenberg +1564, Johannes Pipenburg +1594,

Johannes Schenke +1601, Matheus Wegener +1601, Martin Schenke +1631, Peter Wiese 1657, Joachim Wiese 1704, Friedrich Schadewitz 1708 / 1729, Schönich +1723, Friedrich Schadewitz 1729, Schröter 1733 / 1760, P. Baumann 1734, C.F. Zimmerman 1740, E.F. Zimmermann 1742 – 1746, G. Kühl 1742 / 1760, Ruhl 1752, Poltzius 1763, Martin Lange 1765 – 1775, Linden 1784 – 1809, Ernst Carl Starck 1809 – 1813, Kuß 1813 – 1815, E.F. Schwebes 01.05.1815 – 1828, J.D. Fr. Hartmann 1828 / 1835, Johann Carl Ludwig Lawrentz 1836 – 1852, Eduard Carl Wilhelm Witte 1852 – 1869, Heinrich 1869 – 1884,

Bernhard von Bismarck 1884 – 1892 (brat Ottona), Ziethen 1892 – 1896, Carl Schwarz 1897 – 1916, Fritz Winkler 1917 – 1933, Fritz Christen i Gerhard von Gottberg Gemsberg kommissarisch 1933 – 30.09.1934, Dr. Richard Blankenburg 01.10.1934– 04.03.1945.

Niedługo po II wojnie światowej w Polsce w 1950 roku, urząd burmistrza zniesiono i jego kompetencje przejęła Miejska Rada Narodowa, a później, po reformie w latach 1973-1975, naczelnik miasta.

Przewodniczący PRN w Nowogardzie od 1945 do 1971 roku:

Stanisław Kubik – starosta, Stanisław Zaręba – Przewod. PRN, Wiktor Mikulski - Przew. Prez. PRN.

Przewodniczący PRN i Naczelnicy do końca lat 70-tych:

Tadeusz Stefan Kielek - Przew. PRN, Tomasz Dworzecki - Przew. Gminnej RN, Waldemar Kowalczyk – Nacz. Powiatu, Zdzisław Sykucki – Nacz. Powiatu, Roman Szałkiewicz – Nacz. MiG.

Naczelnicy MiG Nowogard od roku 1980 – 1989

Zbigniew Bortel – Nacz. MiG i Tadeusz Hołubowski – Nacz. MiG

Urząd burmistrza ponownie ustanowiono po przywróceniu samorządu terytorialnego w 1990 roku. Obecnie burmistrz to jednoosobowy organ wykonawczy gminy miejskiej oraz gminy miejsko-wiejskiej. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców lub posiadających historycznie przyjęte nazewnictwo, organem wykonawczym jest prezydent miasta. Burmistrz jest również kierownikiem urzędu miasta (lub miasta i gminy). Z mocy ustawy jest też kierownikiem urzędu stanu cywilnego, lecz może w swoje miejsce mianować odrębnego kierownika tego urzędu, co też z reguły jest praktykowane.

Burmistrzowie Nowogardu po roku 1989, wybierani spośród radnych (do reformy samorządowej w 2002 roku):

Tadeusz L. Kubica 12.06.1990 – 11.07.1991, Krzysztof Krauze 11.07.1991 – 15.11.1993, Marian Golczyk 15.11.1993 – 24.03.1994, Agnieszka Biegańska-Sawicka 24.03.1994 – 07.07.1994, Kazimierz Ziemba 07.07.1994 – 2002.

Wybierani w wyborach powszechnych (zgodnie z ustawa z roku 2002):

Kazimierz Ziemba 2002 – 10.12.2010 i Robert Czapla od 10.12.2010 (do chwili obecnej).

Nie wiemy, czy mieszkańcy do 1945 roku świętowali urodziny naszego miasta. W XX. dwa razy obchodzono 700 lecia miasta – 1968 i w 2009. Od 2010 roku, gdy burmistrzem został Robert Czapla, to co roku, w dzień podpisania Aktu Lokalizacyjnego przez grafów w Everstein tj. 30 kwietnia, organizowane były obchody urodzin miasta Nowogard. Pierwszą część stanowiła Gala Laura Cisowego, którym nagradzani byli zasłużeni mieszkańcy oraz osoby z zewnątrz, które zasłużyły się dla naszego miasta. Następnym punktem tego dnia, było rozpoczęcie Majówki z koncertem zaproszonej gwiazdy.

Niestety pandemia Covid-19, która zaczęła się w ubiegłym roku (w marcu 2020) sprawiła, że jako miasto nie mogliśmy świętować naszych urodzin. Wszystko też wskazuje na to, że w tym roku, również nie odbędzie się Gala Cisu Laurowego oraz koncert na rozpoczęcie Majówki.

Niestety obostrzenia sprawiają, że choć chęci świętowania 712-to lecia urodzin Nowogardu są, to pozostaje nam zaproponować Państwu spacer czy to dookoła Jeziora Nowogardzkiego, czy to do miejsc, które prezentują dołączone do tego materiału stare, przedwojenne zdjęcia Nowogardu.

Zachęcamy Państwa do aktywnego świętowania urodzin naszego pięknego miasta. Choć nasza staruszka ma 712 lat, to po dotychczasowym faceliftingu reprezentuje się bardzo dobrze i młodo. Sami sprawdźcie!

Piotr Suchy